Wina portugalskie

Portugalię, a raczej portugalskie wina, sprowadzamy w naszej świadomości do ciężkich, słodkich i kosztownych porto czy madery. Jednak niezasłużenie, gdyż Portugalia to kolejne w Europie miejsce winiarskiej rewolucji. Ten ciekawy kraj przez wiele lat stał w cieniu winiarskiego świata. Oprócz win porto nikt nie spodziewał się tu dobrych win, nikt spoza Portugalii ich nie kupował. Żaden portugalski winiarz nie próbował wprowadzić tu na siłę międzynarodowych odmian, takich jak cabernet sauvignon czy chardonnay. Dzięki temu możemy znaleźć tu bardzo interesujące i cenne wina z rodzimych szczepów.

W Polsce nie napisano zbyt wiele o winach portugalskich, ale ciekawostką jest to, iż kraj ten jako jeden z pierwszych wprowadził klasyfikację win opartą na miejscu pochodzenia winorośli. Styl win portugalskich kształtował się wyłącznie poprzez lokalną tradycję i miejscowe szczepy. Wina czerwone były na ogół ciężkie, mocne, fermentowane w wysokiej temperaturze. Rzadziej czuć było w nich świeżość i nuty owocowe, częściej taniny i po-smak utlenienia. Wina białe, najczęściej bezbarwne, z nikłym aromatem, wina trudne do zaakceptowania przez smakoszy przyzwyczajonych do finezyjnego stylu win francuskich.

To już jednak historia. Od kilku lat wina portugalskie podbijają europejskie rynki. Nie widać jeszcze tego w Polsce, lecz coraz częściej można spotkać dobre wina z Portugalii w specjalistycznych sklepach winiarskich, m.in. w naszym pięknym miasteczku, w sklepie usytuowanym przy ul. Warszawskiej 109.

Portugalia to kraj niemal całkowicie wolny od chardonnay i caberneta. Tutejsi winiarze od początku pracowali nad rodzimymi szczepami, dzięki czemu ich wina na tle europejskiej i nowoświatowej rewolucji wyróżniają się indywidualnością. Tradycyjne, niegdyś szorstkie odmiany, właściwie pielęgnowane odwdzięczyły się głębią, finezją i bogactwem.

Większość produkcji (ok. 75%) to wina czerwone, ale w ostatnich latach coraz większą popularność zdobywają lekkie wina białe (vinhos verdes i alvarinhos). Wina czerwone z takich regionów jak Dao czy Douro bez wątpienia należą już do ścisłej światowej czołówki.

Warto zapamiętać takie nazwy, jak: Dao, Douro, Alentejo i Bairrada. Z tych regionów pochodzą obecnie najlepsze portugalskie wina.

Jak powstały wina wzmacniane porto i madera?

Wina te powstały zupełnie przypadkowo. W XVII i XVIII w. portugalscy winiarze podczas procesu winifikacji dodawali destylat winny, aby powstrzymać proces fermentacji. W tym czasie naturalnie powstawał cukier z gron. Dlaczego tak robiono? Otóż w odległych nam czasach wina z Portugalii przewożono do dalekich krajów. Aby je konserwować, dodawano również mocnego alkoholu, m.in. brandy. Wina tak wzmocnione znacznie lepiej znosiły transport i przechowywanie w ciepłym klimacie. Dzięki tym praktykom powstały znane nam wina wzmacniane, oddające indywidualny charakter doliny Douro i wyspy Madera.

STYLE PORTO

Ruby – najmłodsze i najbardziej owocowe porto, dojrzewające 2-3 lata przed butelkowaniem.

Tawny – dojrzewa dłużej niż ruby. Tawny starzone 10-, 20-, 30- lat to wino o jedwabistej złożoności i aromacie owocowego ciasta. („Dow’s Fine Tawny Port”)

Rocznikowe (Vintage) – to najlepsze wino z jednego rocznika, starzone w beczkach przez 2 lata, butelkowane bez filtracji i dojrzewające w szkle 20 i więcej lat. Jednak tak długo starzone wino powinno być dekantowane przed podaniem. Młode vintage są nieprzejrzyste, w bukiecie mając jagody i twarde taniny.

Late Bottled Vintage (LBV) – porto starzone 4-6 lat, głębokie, dobrze skoncentrowane i popularne („Dow’s Late Bottled Vintage Port 1995”).

Colheita – wino z jednego rocznika, starzone w drewnie ok. 7 lat.

Crusted – kupaż, co najmniej dwóch roczników. Głębokie, skoncentrowane i zazwyczaj stanowią dobry zakup.

Białe porto – lekko wytrawne, najlepiej smakuje jako aperitif.

ODMIANY I STYLE MADERY

Najlepsze odmiany madery powstają z białych szczepów. Wytrawne powstają z sercial, półwytrawne z verdelho, półsłodkie z bual, słodkie z malmsey. Większość mader (3-, 5-letnie) powstają z jasnoczerwonej odmiany tinta negra mole.

ZNANE REGIONY WINIARSKIE

Douro – region słynie przede wszystkim z porto, wyjątkowego wina wzmacnianego. Jednak winiarze coraz więcej uwagi poświęcali czerwonym winom niewzmacnianym, objętym apelacją DOC Douro. Wina te są dobrze skoncentrowane, dojrzałe, produkowane z rodzimych szczepów i generalnie należą do jednych z najlepszych w kraju, osiągając wysokie ceny. Dlatego warto spróbować wina „Quinta sa de Baixo Superior DOC”, produkowanego ze szczepów Touriga Nacional i Tinta Roriz (Tempranillo). Jest to czerwone, wytrawne wino o rubinowym kolorze, intensywnym aromacie z dominującą nutą drobnych owoców leśnych. Eleganckie i gładkie.

Vinho Verde (DOC) – chłodny region, który zawsze sprzyjał produkcji win lekkich, orzeźwiających, o niezbyt dużej zawartości alkoholu i wysokiej kwasowości. Ze względu na fakt, iż powstawały z niedokońca dojrzałych winogron nazywano je winami zielonymi.

Dao – region ten, dzięki dobremu klimatowi i otaczającymi granitowymi górami, stwarza sobie warunki do produkcji znakomitych i wielkich win. Najlepsze wina wytwarzane są z kwiatowej touriga nacional. Działa tu dwóch dużych producentów robiących dobre, pikantne, pieprzne wina czerwone Dao Sul („Dao Sul Trincadeira”) i Sogrape. Mocne i intensywne czerwone wina wytwarza Quinta da Maias, de Saes oraz Quinta de Cabriz („Cabriz Reserva Dao”), dojrzewające 12 miesięcy w beczkach z dębu amerykańskiego. Głęboki, ciemny kolor, intensywny aromat jagód i czarnych po-rzeczek. Wino miękkie o nieco przydymionym zakończeniu.

Bairrada (DOC) – wina czerwone w tym regionie produkowane są ze szczepu Baga. Daje on wina gęste o jeżynowym charakterze i zdolności starzenia w butelce przez lata.

Alantejo – od dawna najważniejszym produktem tej ziemi był korek, ale dziś jej powierzchnie zajmują winnice. Czerwone wina robione z doskonale dojrzałych gron Aragonez (Tinta Roriz lub inaczej Tempranillo) cieszą się popularnością ze względu na dojrzałe aromaty. Mogę tu polecić znakomite wino „Monte da Cal Aragones 2004” – wino czerwone z fioletowymi refleksami, subtelne, zbalansowane o owocowym smaku, w którym dominują nuty truskawek i malin. Wino bardzo eleganckie.

Madera – wyspa dająca najbardziej czarujące i najtrwalsze wina wzmacniane na świecie.

IZABELA MACKIEWICZ

Wina 2000 ul. Warszawska 109

Warto wiedzieć

Historia winiarstwa w Portugalii jest bardzo podobna do hiszpańskiej. Produkcję wina w tym rejonie rozpoczęli również Fenicjanie około 3 000 lat temu. Później tradycję tę kontynuowali Rzymianie. Pomiędzy VIII i XII w., tak jak w Hiszpanii, był kryzys związany z okupacją muzułmańską. W następnych wiekach sojusz zawarty z Brytanią i kontakty z brytyjski-mi kupcami przyczyniły się do powstania nowych rynków zbytu. Kolejną szansą dla portugalskich win były konflikty angielsko-francuskie, podczas których wina z Bordeaux i Burgundii były dla Anglików niedostępne. W XIX w. Portugalia, tak jak inne kraje europejskie, ucierpiała podczas plagi filoksery. Wiele lokalnych odmian winorośli wyginęło na zawsze. Obecnie w wyniku wsparcia finansowego Unii Europejskiej portugalski przemysł winiarski należy do najnowocześniejszych na świecie. W Portugalii produkuje się rocznie 7,2 miliona litrów wina z winorośli uprawianych na 260 000 hektarów.

Portugalskie prawo winiarskie przewiduje cztery stopnie klasyfikacji

Najwyższa to Denominacao de Origem Controlada (DOC), która mniej więcej odpowiada francuskiej AOC. Wina tak oznaczone muszą pochodzić z określonego regionu i być zrobione zgodnie z lokalnymi zasadami.

Indicacao de Provenienicia Regulamentada (IPR) to kategoria win starających się o status DOC.

Vinho regional to wina produkowane w 10 głównych obszarach winiarskich. Mogą być kupażowane (mieszane) z gron pochodzących z różnych części regionu. Dozwolona jest większa swoboda w doborze winorośli. Jest to odpowiednik francuskiego vin de pays.

Vinho de mesa to najniższa kategoria, która obejmuje proste wina stołowe.

Typowe dla Portugalii szczepy winorośli

Wina czerwone: Baga, Castelao frances (periquita), Jaen, Tinta roriz (tempranillo), Tinta barroca, Tinta cao, Touriga francesa, Touriga nacional, Trincadeira oraz międzynarodowy szczep cabernet sauvignon.

Wina białe: Arinto, Alvarinho, Bical, Encruzado, Fernao pires, Loureiro oraz międzynarodowy szczep chardonnay.

Określenia, które możemy znaleźć na etykietach win portugalskich

Adega – winiarnia

Branco – wino białe

Colheita – rocznik wina

Doce – słodki

Garrafeira – na etykiecie win czerwonych oznacza 2-letni okres leżakowania w beczce i rok w butelce. Wina białe odpowiednio: 6 i 6 miesięcy.

Maduro – dojrzały.

Quinta – posiadłość albo winnica.

Reserva – w przeciwieństwie do innych krajów w Portugalii od 2001 r. termin ten nie dotyczy okresu leżakowania wina, lecz jest wyłącznie kategorią jakościową.

Seco – wino wytrawne.

Tinto – wino czerwone.

Verde – wino młode

Vinho – wino.

ANDRZEJ KALIŃSKI